„Starożytny krewny gęsi – najwcześniej znany nowoczesny ptak”

Najstarszy znany nowoczesny ptak odkryty w Antarktyce

W Antarktyce odkryto liczący 69 milionów lat czaszkę prehistorycznego ptaka, który okazał się bliskim krewnym dzisiejszych gęsi i kaczek. To przełomowe znalezisko rzuca nowe światło na ewolucję współczesnych ptaków i ich przetrwanie po wielkim wymieraniu dinozaurów.

Prehistoryczny kuzyn kaczek i gęsi

Skamieniałość należy do gatunku Vegavis iaai, który został po raz pierwszy sklasyfikowany dwie dekady temu. Żył on w późnej kredzie, w tym samym okresie co ostatnie dinozaury. Jednak do tej pory naukowcy mieli do dyspozycji jedynie fragmenty czaszek, co utrudniało jednoznaczne określenie jego miejsca w drzewie ewolucyjnym. Nie było pewności, czy był to faktycznie ptak, czy może bardziej dinozaur przypominający ptaka.

Żmudne odsłanianie skamieniałości

Fossylna czaszka została odnaleziona w 2011 roku na Wyspie Vega, niedaleko Półwyspu Antarktycznego. Jednak była ona tak mocno osadzona w skale, że wydobywanie jej zajęło badaczom setki godzin. Po precyzyjnym oczyszczeniu skamieniałości możliwe stało się jej dokładne zeskanowanie, co pozwoliło naukowcom zajrzeć w jej wewnętrzne struktury.

Nowoczesne cechy anatomiczne

Badania przeprowadzone przez zespół Patricka O’Connora z Uniwersytetu Ohio wykazały, że czaszka Vegavis iaai miała dwie kluczowe cechy występujące wyłącznie u współczesnych ptaków. Po pierwsze, jego górny dziób był zbudowany głównie z kości przedszczękowej (premaxilla), a kość szczękowa (maxilla) była znacznie zredukowana i stanowiła jedynie niewielką część podniebienia kostnego. Po drugie, jego mózg cechował się dużą objętością przedniego płata, co jest typowe dla współczesnych ptaków, ale nie dla ich prehistorycznych przodków, takich jak Velociraptor.

Specjalizacja do nurkowania

Pomimo pokrewieństwa z dzisiejszymi kaczkami i gęsiami, Vegavis wyglądał zupełnie inaczej. Jego dziób, muskulatura szczęk oraz budowa kończyn sugerują, że był on doskonale przystosowany do nurkowania i polowania na ryby. Według O’Connora, pod wieloma względami przypominał dzisiejsze perkozy czy nurki, które prowadzą wodny tryb życia, choć nie są blisko spokrewnione z kaczkami.

Ewolucyjny eksperyment?

Jacqueline Nguyen z Muzeum Australijskiego w Sydney podkreśla, że Vegavis iaai był przedmiotem licznych debat wśród naukowców zajmujących się ewolucją ptaków. Nowe odkrycia pomagają jednak rozwiać wcześniejsze wątpliwości. Zdaniem badaczki, Vegavis reprezentuje unikalny „ewolucyjny eksperyment” w historii ptaków wodnych – różnił się znacznie od swoich bliskich krewnych, a jego wyjątkowy styl życia mógł być próbą eksploracji nowych nisz ekologicznych w prehistorycznych wodach Antarktydy.

To odkrycie nie tylko potwierdza, że współczesne ptaki wodne mają bardzo długą historię ewolucyjną, ale także podkreśla ich zdolność do adaptacji do trudnych warunków, co mogło przyczynić się do ich przetrwania po wymieraniu dinozaurów.