Starożytne gliniane pieczęcie z Mezopotamii rzucają światło na początki pisma

Starożytne systemy pisma i ich początki to temat, który fascynuje zarówno badaczy, jak i miłośników historii. Odkrycia z terenów starożytnej Mezopotamii dostarczają dowodów na to, że rozwój pisma mógł być bardziej rozproszony, niż dotychczas sądzono. Wyniki badań wskazują, że pismo mogło mieć swoje korzenie w symbolice dekoracyjnej, wykorzystywanej na cylindrycznych pieczęciach, które służyły do oznaczania własności lub dokumentowania transakcji. Niektóre z tych symboli są zaskakująco podobne do tych, które później pojawiły się w proto-pismie klinowym.

Początki pisma klinowego

Najstarszy znany system pisma, pismo klinowe, powstał około 3200 roku p.n.e. na obszarze starożytnej Mezopotamii. System ten był poprzedzony przez prostszy system znany jako proto-klinowe, który istniał od około 3350 do 3000 roku p.n.e. Proto-pismo, w odróżnieniu od w pełni rozwiniętego pisma, nie posiadało złożonych zasad gramatycznych, co ograniczało jego zdolność do przekazywania skomplikowanych treści. Jak zauważa badaczka Amy Richardson z Uniwersytetu w Reading, proto-klinowe mogło jedynie oznaczać ilości, jak np. „siedem korców pszenicy”, podczas gdy prawdziwe pismo klinowe mogło przekazywać bardziej złożone informacje, jak np. „siedem korców pszenicy zostanie dostarczonych”.

Rola pieczęci cylindrycznych

Jednym z kluczowych odkryć, które mogą rzucić nowe światło na rozwój pisma, jest analiza cylindrycznych pieczęci, którą przeprowadziła grupa badaczy z Uniwersytetu w Bolonii pod kierownictwem Silvii Ferry. Pieczęcie te, stosowane w południowo-zachodniej Azji między 4400 a 3400 rokiem p.n.e., miały wytłoczone różne wzory i obrazy, które po przetoczeniu na mokrą glinę zostawiały odciski w formie prostokątnych symboli. Wzory te często odnosiły się do dóbr przewożonych w handlu lub osób zarządzających transakcjami.

W badaniach zespołu Ferrary porównano wzory z pieczęci cylindrycznych z symbolami używanymi w proto-pismach klinowych i odkryto, że wiele z tych symboli ma swoje odpowiedniki w proto-klinowym. Przykładami mogą być symbole odnoszące się do transportu towarów, jak wizerunek naczynia owiniętego w sieć czy tkaniny z frędzlami. Wzory te pojawiały się zarówno na pieczęciach, jak i na tabliczkach proto-klinowych, co wskazuje na wspólny rodowód.

Proces decentralizacji i nowa perspektywa

Dotychczasowa teoria zakładała, że rozwój pisma w Mezopotamii był centralnie zorganizowany, głównie w największych miastach, takich jak Uruk. Nowe wyniki badań sugerują jednak, że proces ten mógł być bardziej zdecentralizowany. Silvia Ferrara podkreśla, że wynalazek pisma mógł być wynikiem współpracy i kreatywności różnych grup społecznych, w tym zarządców i kupców rozproszonych po całym regionie. To oznacza, że nie tylko najpotężniejsze elity miały wpływ na kształtowanie się pisma, ale również mniejsze, bardziej lokalne społeczności.

Holly Pittman z Uniwersytetu Pensylwanii, która w latach 90. XX wieku sugerowała, że pieczęcie cylindryczne mogły mieć kluczowe znaczenie dla rozwoju proto-pisma klinowego, czuje się usatysfakcjonowana tym, że jej tezy zostały potwierdzone i rozwinięte przez współczesnych badaczy.

Znak współpracy i organizacji społecznej

Pisanie początkowo pełniło rolę administracyjną i miało na celu organizowanie dóbr materialnych oraz zarządzanie ludźmi. Jak zauważa Richardson, pierwsze pisemne zapisy dotyczyły głównie kwestii logistycznych, a nie opowiadania historii. „Te wczesne zapisy pisemne dotyczą przede wszystkim prób organizowania materiałów, towarów, ludzi oraz innych zasobów. To wszystko było częścią systemu społecznego, który budowano w tamtym czasie” – mówi badaczka.

Podsumowanie

Nowe badania nad cylindrycznymi pieczęciami i ich rolą w rozwoju proto-pisma klinowego rzucają nowe światło na początki pisma w Mezopotamii. Proces ten, jak się okazuje, był bardziej złożony i zdecentralizowany niż dotychczas sądzono. Wynalazek pisma nie był wyłącznie dziełem elit z wielkich miast, ale także lokalnych zarządców i handlowców, którzy za pomocą symboli próbowali uporządkować swoje życie i relacje handlowe.