12,000-letnie kamienie mogą być najstarszym przykładem narzędzi przypominających koło

Niezwykłe odkrycie w Izraelu: 12 000-letnie kamienie mogą być najstarszymi wrzecionami do przędzenia

W północnym Izraelu odkryto zespół 12 000-letnich perforowanych kamieni, które mogą być najstarszymi znanymi wrzecionami do ręcznego przędzenia. Te narzędzia, kluczowe w starożytnej technologii tkackiej, mogły odegrać istotną rolę w inspiracji do wynalezienia koła, co ostatecznie przyczyniło się do rozwoju transportu.

Wrzeciona jako pierwowzór technologii obrotowej

Wrzeciona, umieszczone na końcu osi, umożliwiają efektywne przędzenie naturalnych włókien, takich jak len, w nici i przędze, które wykorzystywano do produkcji tkanin. Odkryte w Izraelu kamienie mogą być dowodem na istnienie wczesnej technologii obrotowej, opartej na osi, tysiące lat przed wynalezieniem wozów. Jak zauważa Talia Yashuv z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, to znalezisko może zmienić nasze rozumienie procesu ewolucji technologii transportu i koła.

„Kiedy wracamy do wynalezienia koła 6000 lat temu, nie możemy myśleć, że pojawiło się znikąd,” mówi Yashuv. „Ważne jest, aby zrozumieć, jak stopniowo ewoluowała technologia rotacji, co ostatecznie doprowadziło do wynalazku koła.”

Analiza kamieni z Nahal Ein Gev II

Yashuv i jej koleżanka Leore Grosman badali 113 częściowo lub całkowicie perforowanych kamieni z wykopalisk w Nahal Ein Gev II, starożytnej osady położonej na wschód od Jeziora Galilejskiego. Kamienie, głównie z wapienia i kredy, odkryto już w 1972 roku, a ich analiza trwała przez dziesięciolecia.

Najnowsze badania ujawniły, że otwory w kamieniach były wiercone ręcznie za pomocą narzędzi z krzemienia. Proces ten różni się od współczesnych technologii wiercenia, pozostawiając po sobie charakterystyczne zwężające się otwory w kształcie stożka, co potwierdziły skany 3D. Kamienie miały średnicę od 3 do 4 centymetrów, a otwory znajdowały się w ich środku ciężkości, co było kluczowe dla ich stabilności w trakcie przędzenia.

Hipoteza wrzecion

Badacze podejrzewali, że kamienie te były zbyt ciężkie, aby służyły jako koraliki, a także zbyt lekkie i kruche, by mogły być używane jako ciężarki do sieci rybackich. Ich rozmiar, kształt oraz wyważenie wokół otworów sugerowały, że były one wrzecionami do przędzenia.

Aby sprawdzić swoją teorię, badacze stworzyli repliki wrzecion, wykorzystując pobliskie kamienie i narzędzia z krzemienia. Następnie poprosili Yonit Kristal, rzemieślniczkę specjalizującą się w tradycyjnych technikach, o przędzenie lnu z użyciem tych replik. Ku ich zaskoczeniu, wrzeciona działały, mimo że nie były idealnie okrągłe.

„Yonit była naprawdę zaskoczona, że to zadziałało, ponieważ kamienie nie były idealnie równe,” mówi Yashuv. „Ale tak naprawdę wystarczy, żeby otwór znajdował się w środku ciężkości, by wrzeciono było wyważone i spełniało swoją funkcję.”

Najstarsze wrzeciona do przędzenia?

Jeśli kamienie rzeczywiście były wrzecionami, mogłyby być najstarszymi znanymi narzędziami tego typu. Yashuv dodaje, że istnieją inne znaleziska, jak np. 20 000-letnie artefakty z kości i poroża, które niektórzy badacze podejrzewali o bycie wrzecionami, jednak ich przeznaczenie uznano raczej za dekoracyjne elementy odzieży. Możliwe, że jeszcze wcześniej ludzie używali wrzecion wykonanych z materiałów organicznych, które do dzisiaj uległyby rozkładowi.

Znaczenie dla rozwoju koła

Odkrycie to sugeruje, że ludzie eksperymentowali z technologią rotacyjną tysiące lat przed wynalezieniem koła garncarskiego i koła w wozach około 5500 lat temu. To właśnie wrzeciona mogły odegrać ważną rolę w powstaniu tych późniejszych wynalazków.

Jednak nie wszyscy naukowcy są przekonani o tej teorii. Carole Cheval z Uniwersytetu w Nicei twierdzi, że wrzeciona działają bardziej jak bączki niż koła. Ponadto, choć kamienie mogą faktycznie być wrzecionami, brakuje mikroskopijnych dowodów, które mogłyby wykazać ślady zużycia, jakie pozostawiłyby nici podczas przędzenia.

Yashuv przyznaje, że analiza śladów użytkowania wykracza poza zakres obecnych badań, ale pozostaje otwarta na dalsze badania w tym kierunku. Cheval zaznacza również, że badania nad wrzecionami byłyby bardziej efektywne, gdyby prowadzący je badacze sami posiadali umiejętności przędzenia, co mogłoby zmienić sposób, w jaki interpretują swoje znaleziska.

Podsumowanie

Odkryte w Izraelu 12 000-letnie kamienie mogą zrewolucjonizować nasze rozumienie ewolucji technologii obrotowej, prowadząc do nowego spojrzenia na rozwój koła. Choć hipoteza wrzecion jako wczesnych narzędzi do przędzenia jest wciąż dyskutowana, to odkrycie stanowi istotny krok w badaniach nad prehistorycznymi innowacjami technologicznymi, które miały ogromny wpływ na rozwój ludzkości.