Pieśni humbaków mają wzorce podobne do ludzkiego języka

Śpiew humbaków wykazuje statystyczne wzorce w swojej strukturze, które są zadziwiająco podobne do tych obserwowanych w ludzkim języku. Chociaż nie oznacza to, że wieloryby komunikują się w sposób równie złożony jak ludzie, badania sugerują, że mogą one przyswajać swoje pieśni w sposób przypominający naukę języka przez dzieci.

Śpiewają wyłącznie samce humbaków (Megaptera novaeangliae), a zachowanie to uważa się za istotny element przyciągania partnerów. Interesujące jest to, że ich pieśni nie pozostają statyczne – nieustannie ewoluują, pojawiają się nowe sekwencje dźwięków, które stopniowo rozprzestrzeniają się w populacji, aż do momentu całkowitej wymiany starej pieśni na nową.

Dr Jenny Allen z Uniwersytetu Griffith w Australii porównuje ten proces do standaryzowanego testu. „Każdy musi wykonać to samo zadanie, ale można wprowadzać zmiany i ozdobniki, aby pokazać, że robi się to lepiej niż inni” – tłumaczy. To porównanie sugeruje, że śpiewanie nie tylko przyciąga partnerki, ale może być również formą rywalizacji między samcami.

Analiza struktury pieśni wielorybów

Zamiast poszukiwać znaczenia w śpiewie humbaków, Allen i jej zespół skupili się na znalezieniu wewnętrznych wzorców strukturalnych, które mogłyby przypominać ludzką mowę. Przez osiem lat nagrywano pieśni humbaków wokół Nowej Kaledonii na Pacyfiku. Następnie badacze przypisali każdemu unikalnemu dźwiękowi alfanumeryczny kod, co pozwoliło na analizę statystyczną.

„W jednym roku mogą wydawać dźwięki przypominające ‘warkot-warkot-pisk’, co oznaczamy jako AAB, a w kolejnym roku może pojawić się ‘jęk-pisk-warkot’, co zapisujemy jako CBA” – wyjaśnia Allen. Dzięki temu możliwe było uchwycenie, jak zmienia się struktura pieśni na przestrzeni lat.

Podobieństwa do ludzkiego języka

Przełom nastąpił, gdy badacze postanowili zastosować metodę analizy znaną z badań nad przyswajaniem mowy przez niemowlęta – prawdopodobieństwo przejściowe. Jak tłumaczy dr Inbal Arnon z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, niemowlęta uczą się wyodrębniać słowa z ciągłego strumienia mowy poprzez analizowanie, które dźwięki częściej występują razem, a które rzadziej.

Zespół badaczy wykorzystał tę metodę do analizy śpiewu humbaków. Okazało się, że segmentacja pieśni na mniejsze frazy wykazuje ten sam wzorzec, który obserwuje się we wszystkich ludzkich językach – znany jako rozkład Zipfa. W tym modelu mniej popularne „słowa” pojawiają się według przewidywalnego schematu, a najczęściej występujące dźwięki są jednocześnie najkrótsze, co odpowiada prawu Zipfa dotyczącym skracania popularnych słów w języku.

Nowa perspektywa w badaniach nad komunikacją zwierząt

Profesor Nick Enfield z Uniwersytetu w Sydney, który nie brał udziału w badaniu, podkreśla, że to nowatorskie podejście do analizy pieśni wielorybów. „Jeśli przeanalizujemy powieść Wojna i pokój, to najczęstsze słowo pojawia się dwa razy częściej niż drugie pod względem częstotliwości i tak dalej – a badacze odkryli podobny schemat w pieśniach humbaków” – mówi.

Dr Simon Kirby z Uniwersytetu w Edynburgu początkowo nie wierzył, że metoda ta zadziała. „Nigdy nie zapomnę chwili, gdy pojawił się wykres pokazujący dokładnie ten sam wzorzec, który znamy z języków ludzkich. Uświadomiliśmy sobie wtedy, że odkryliśmy głęboką wspólną cechę między gatunkami oddzielonymi dziesiątkami milionów lat ewolucji” – przyznaje.

Śpiew wielorybów to nie język, ale kultura

Choć odkrycie to jest niezwykle fascynujące, badacze podkreślają, że nie oznacza ono, iż śpiew humbaków jest językiem w ludzkim sensie tego słowa. Bardziej prawdopodobne jest, że zarówno śpiew wielorybów, jak i ludzki język są produktami uczenia się kulturowego.

„Rozkład statystyczny dźwięków to interesująca cecha, ale istnieje mnóstwo innych aspektów języka, które są zupełnie różne od śpiewu wielorybów” – zaznacza Enfield.

Podobieństwa w komunikacji morskich ssaków

W osobnym badaniu, opublikowanym w tym tygodniu, dr Mason Youngblood z Uniwersytetu Stony Brook w Nowym Jorku odkrył, że inne morskie ssaki mogą również wykazywać pewne strukturalne podobieństwa do ludzkiego języka.

Prawo Menzeratha, które mówi, że dłuższe zdania składają się z krótszych słów, zostało zaobserwowane w 11 z 16 badanych gatunków waleni. Natomiast prawo Zipfa dotyczące skracania najczęściej używanych dźwięków udało się potwierdzić u dwóch z pięciu gatunków, dla których dostępne były odpowiednie dane.

„Nasze badania sugerują, że śpiew humbaków ewoluował w kierunku większej efektywności i łatwości w nauce. Te cechy można zauważyć zarówno na poziomie nut w frazach, jak i fraz w całych pieśniach” – podsumowuje Youngblood.

Wyniki badań wskazują, że ewolucja śpiewu wielorybów ma zarówno podłoże biologiczne, jak i kulturowe. Niektóre cechy, jak prawo Menzeratha, mogą wynikać z ewolucji aparatu głosowego, podczas gdy inne – jak prawo Zipfa – mogą wymagać przekazywania pieśni między osobnikami w procesie uczenia się kulturowego.