Szympansy radzą sobie lepiej z trudnymi zadaniami, gdy mają publiczność

Występowanie efektu publiczności u szympansów: wpływ obserwatorów na ich zdolności poznawcze

Badania nad zachowaniami szympansów dostarczają coraz więcej interesujących informacji, które nie tylko pomagają lepiej zrozumieć te inteligentne zwierzęta, ale również mogą rzucić nowe światło na ludzkie mechanizmy poznawcze. Najnowsze badania przeprowadzone przez zespół naukowców z Uniwersytetu w Kioto, w Japonii, pokazują, że efekt publiczności, czyli wpływ obserwatorów na wyniki działania, nie jest zjawiskiem wyłącznie ludzkim. Okazuje się, że podobne mechanizmy występują także u naszych najbliższych krewnych w świecie zwierząt – szympansów.

Eksperymenty z udziałem szympansów

Zespół badawczy pod kierownictwem Christena Lina przeprowadził badania na sześciu szympansach przebywających w instytucie badań prymatów uniwersytetu. Zwierzęta te miały do wykonania trzy zadania o różnym stopniu trudności, które miały na celu sprawdzenie ich zdolności do rozpoznawania liczb i zapamiętywania. Pierwszy test był stosunkowo prosty – na ekranie pojawiały się liczby od 1 do 5 w losowych miejscach, a zadaniem szympansów było dotknięcie ich w odpowiedniej kolejności, co skutkowało przyznaniem nagrody w postaci jedzenia.

Drugi test był nieco trudniejszy, ponieważ liczby były bardziej rozproszone na ekranie. Na przykład liczby mogły pojawiać się w sekwencji: 1, 3, 5, 7, 11, 15. Szympansy musiały ponownie wybrać je we właściwej kolejności, aby otrzymać nagrodę.

Najtrudniejszym zadaniem było zapamiętanie lokalizacji liczb, które po wybraniu pierwszej liczby znikały z ekranu. Szympansy musiały więc polegać na swojej pamięci, aby poprawnie wybrać pozostałe liczby w odpowiedniej kolejności.

Efekt liczby obserwatorów

Badania te trwały przez sześć lat, a w ich trakcie zmieniała się liczba obserwatorów – od jednego do ośmiu osób, w tym zarówno znane dla szympansów osoby, jak i nowe twarze. Co ciekawe, wyniki szympansów różniły się w zależności od stopnia trudności zadania oraz liczby obserwujących osób.

W przypadku prostszych zadań szympansy radziły sobie gorzej, gdy były obserwowane przez większą liczbę osób. Można to tłumaczyć tym, że obecność większej liczby ludzi stanowiła dla nich rozpraszający bodziec. Jednak w najtrudniejszym teście, gdzie wymagana była zdolność zapamiętywania, wszystkie szympansy osiągały lepsze wyniki, gdy obserwatorów było więcej.

Christen Lin tłumaczy, że choć mogłoby się wydawać, że obecność większej liczby osób będzie dla szympansów czynnikiem bardziej rozpraszającym, rzeczywistość okazała się inna. „Odkryliśmy, że w trudniejszych zadaniach obecność większej liczby ludzi działała na szympansy motywująco, co było dla nas zaskakujące” – komentuje Lin.

Wnioski dla ludzi i zwierząt

Te wyniki sugerują, że efekt publiczności, czyli zjawisko, w którym jednostki mogą lepiej lub gorzej wykonywać zadania w zależności od obecności i liczby obserwatorów, nie jest unikalny dla ludzi. Shinya Yamamoto, inny członek zespołu badawczego z Uniwersytetu w Kioto, zauważa, że długo uważano taki efekt za coś charakterystycznego dla ludzi, którzy funkcjonują w społeczeństwie opartym na normach reputacyjnych. Jak się jednak okazuje, podobne mechanizmy mogły ewoluować znacznie wcześniej w linii naczelnych, przed pojawieniem się takiej normatywnej społeczności.

Chociaż badania te dotyczą szympansów, naukowcy są ostrożni w wyciąganiu wniosków dotyczących bezpośrednich implikacji dla ludzi. W rzeczywistości, jak zauważa Yamamoto, „możemy co najwyżej żartobliwie stwierdzić, że jeśli ktoś czuje się bardzo zestresowany podczas występu publicznego, można mu powiedzieć, że szympansy mają podobne doświadczenia!”

Potencjalne kierunki dalszych badań

Miguel Llorente z Uniwersytetu w Gironie, Hiszpania, sugeruje, że warto byłoby przeprowadzić dalsze badania nad wpływem publiczności na wyniki szympansów, szczególnie w kontekście ich indywidualnych osobowości. Interesującym zagadnieniem byłoby również sprawdzenie, jak podobne efekty występują w naturalnych warunkach, w grupach złożonych z innych szympansów. Pozwoliłoby to lepiej zrozumieć, jak te dynamiki wpływają na naturalne zachowania szympansów w ich codziennym życiu.

Znaczenie badań dla lepszego zrozumienia zachowań naczelnych

Badania nad efektem publiczności u szympansów otwierają nowe perspektywy w zakresie zrozumienia zachowań społecznych i poznawczych naczelnych. Choć nasze społeczeństwa różnią się od świata zwierząt, to badania takie jak te pozwalają nam dostrzec głębsze korzenie wielu ludzkich mechanizmów, takich jak stres w sytuacjach publicznych czy motywacja w kontekście obserwacji przez innych. W miarę jak naukowcy kontynuują swoje badania, możemy spodziewać się kolejnych fascynujących odkryć, które rzucą światło na to, jak blisko jesteśmy naszym zwierzęcym kuzynom.